Em ơi em ở lại nhà đọc hiểu, người chị trong thơ nguyễn bính
Nguyễn Bính thương hiệu thật là Nguyễn Trọng Bính, sinh năm 1919, quê nghỉ ngơi xóm Trạm, xóm Thiện Vinh, làng Đồng Đội, thị xã Vụ Bản, tỉnh phái nam Định. Mồ côi người mẹ từ lúc ba tháng. Không học tập ở trường mà học đơn vị với thân phụ và cậu. Làm thơ từ thời gian 13 tuổi. Được giải khuyến khích của từ Lực Văn Đoàn năm 1937. Đến năm 1942, Nguyễn Bính đã gồm 7 tập thơ: Lỡ cách sang ngang và trọng tâm hồn tôi (in năm 1940), Hương cầm cố nhân với Một nghìn hành lang cửa số (1941), cô gái ở lầu hoa, Mười nhị bến nước, Mây tần cùng Bóng giai nhân (1942). Bạn đang xem: Em ơi em ở lại nhà đọc hiểu
Nguyễn Bính nổi tiếng ngay tự tập thơ đầu, Lỡ bước sang ngang. Người việt từ nam chí Bắc trực thuộc Lỡ cách sang ngang. Sự dân gian của Nguyễn Bính được Hoài Thanh phân tích và lý giải trong Thi Nhân Việt Nam, như một lời khen, rằng Nguyễn Bính đã làm cho sống lại mỗi con tín đồ nhà quê trong chúng ta, nhưng ông lại tiếc nuối rằng Nguyễn Bính làm thơ bình dân như gắng thì «khó lọt vào mắt những thông nhà thái» cùng trách Nguyễn Bính vẫn nhà quê sao lại không nhà quê mang lại trót, cơ mà thỉnh phảng phất lại chêm vào gần như câu thơ cực kỳ «tỉnh», khiến «người ta khó nhận thấy cái hay của rất nhiều câu thơ khác có đặc điểm ca dao». Tóm lại, theo Hoài Thanh, thơ Nguyễn Bính nhà quê và mẫu hay vào thơ Nguyễn Bính là nhờ giống ca dao. Cả hai dấn xét phần đa sai lạc, bề ngoài, vì chưa phải trong thơ cứ tả cảnh sống sinh sống thôn quê là thành nhà thơ đơn vị quê, cứ gồm thôn Đông, xóm Đoài, bao gồm vườn dâu, nong tằm là có chất ca dao. Sau này, hai bên phê bình khác vẫn cảm thông sâu sắc với số trời khắt khe, buồn bã trong thơ Nguyễn Bính là Nguyễn Tấn Long với Nguyễn Hữu Trọng trong việt nam Thi Nhân chi phí Chiến, bởi Sống bắt đầu tái bản năm 1968, tại sử dụng Gòn.
*
Thơ Nguyễn Bính bình dân, dẫu vậy không quê mùa. Nguyễn Bính vẫn nhập hồn tín đồ dân quê, hồn fan phụ nữ, nhằm viết lại đời sống quê nhà và dân tộc bản địa mình, bởi một giọng bình dân. Bình dân được như Nguyễn Bính không phải dễ. Nguyễn Bính nói hộ cả một nuốm hệ lũ bà, một gắng hệ lỡ bước giữa những cuộc hôn nhân dàn xếp, nói bằng ngôn ngữ của họ, bởi những thổn thức của họ. Nguyễn Bính nói thơ chứ không làm thơ. Ngữ điệu thơ của ông là ngôn ngữ đối thoại thân hai người, hoặc một người độc thoại với chủ yếu mình. Cấu tạo thi thoại, gồm đối thoại với độc thoại đã hình thành thi ca Nguyễn Bính:
Em ơi, em sinh sống lại nhà
Vườn dâu em đốn, bà bầu già em thương
Cấu trúc thi thoại nôm na gọi là thơ nói gồm từ cụ kỷ XVIII, trong các truyện nôm.
Nền thơ nôm của chúng ta khá rực rỡ tỏa nắng trong thay kỷ XVIII với bố tác phẩm cột trụ: Cung ân oán ngâm khúc của Nguyễn Gia Thiều (1741-1798), Hoa tiên của Nguyễn Huy tự (1743-1790) với Chinh phụ ngâm của Đặng nai lưng Côn bởi Phan Huy Ích (1750-1822) dịch (mà tới nay người ta vẩn xem như là của Đoàn Thị Điểm, tuy nhiên Hoàng Xuân Hãn đã chứng minh về văn phiên bản trong Chinh phụ ngâm bị khảo từ hơn nửa gắng kỷ nay).
Cung ân oán và Chinh phụ là phần đa khúc ngâm, tức là những lời trung khu sự, thở than của một người đàn bà; nói cách khác, kia là đầy đủ «tự truyện» khổ đau; trong những khi Hoa tiên là 1 truyện nôm thuần tuý, tức là một cuốn “tiểu thuyết” viết bởi thơ. Hoa tiên mở mặt đường cho hồ hết truyện nôm về sau như quan Âm Thị Kính, Lục Vân Tiên, Bích Câu kỳ ngộ, Nhị Độ Mai, cô gái Tú Tài, Phan Trần…. Và nhất là truyện Kiều của Nguyễn Du. Truyện nôm là một bề ngoài tiểu thuyết, mà lại trong tiểu thuyết phải có đối thoại. Bởi vì vậy, trong truyện nôm luôn luôn luôn gồm có chữ: chị em rằng, quý ông rằng. Lấy ví dụ như trong Hoa Tiên:
Thưa rằng: Chút phận bọt bèo
Hậu sinh đang dám chơi trèo sao nên
Hoặc trong quan âm thị kính:
Chàng rằng: Giấc bướm vừa say
Dao con chị em bỗng di động cầm tay kề gần
Thơ Nguyễn Bính kết hợp hai thể các loại trên đây: thể dìm của Cung ân oán và Chinh phụ với thể thoại của những truyện nôm: Hoa tiên, Kiều… Nói khác đi thơ Nguyễn Bính là từ bỏ truyện kết phù hợp với tiểu thuyết.
Tác phẩm Lỡ cách sang ngang đến thấy ảnh hưởng sâu sắc đẹp của hai dòng thi ca cổ xưa này. Giả dụ Cung ân oán và Chinh phụ là số đông khúc ngâm của người bọn bà nắm kỷ XVIII, thì Lỡ cách sang ngang là khúc dìm của người đàn bà thời điểm đầu thế kỷ XX. Khúc ngâm nào cũng gắn bó với hai niềm đau: Tình thế buồn của đối tượng người tiêu dùng mà người sáng tác đưa ra, với niềm nhức nội trung tâm của thiết yếu tác giả. Đối tượng vào Cung oán và Chinh phụ bọn họ đã rõ. Đối tượng trong Lỡ bước sang ngang, sống ngay vào đề, là lời than của một thiếu hụt phụ lấy tín đồ mà mình ko yêu. Và đây cũng là thảm kịch chung của người thiếu nữ đầu vắt kỷ XX mà gần như ngòi cây bút thời ấy ko mấy ai ko viết, từ bỏ Hoàng Ngọc Phách cho Khái Hưng, nhất Linh, qua TTKh. Theo Bùi Hạnh Cẩn, anh chúng ta của Nguyễn Bính, trong cuốn Nguyễn Bính cùng tôi (nxb Văn Hoá Thông Tin, tái bản 1999) thì đối tượng ngoài đời của bài xích thơ là Th, fan yêu của nhà thơ Trúc Đường, anh ruột Nguyễn Bính. Nguyễn Bính đặt tên đến người bọn bà này là chị Trúc. Chị Trúc biến chuyển đối tượng của nhiều khúc ngâm. Trong số những giây phút đau thương độc nhất vô nhị của đời mình, Nguyễn Bính thường làm thơ gửi mang lại chị Trúc, viết về niềm đau của chị Trúc như niềm đau của chủ yếu mình. Chị Trúc là một trong nàng thơ, là một hình ảnh thật và hình ảnh ảo chập chùng. Thân phận lỡ làng, nổi trôi của chị ý Trúc cũng là thân phận lênh đênh lạc loài của Nguyễn Bính.
Lỡ cách sang ngang còn là 1 trong những truyện nôm. Nguyễn Du lúc viết truyện Kiều đã chịu tác động của Nguyễn Huy Tự trong Hoa tiên, với Nguyễn Bính khi viết Lỡ bước sang ngang đã lấy Nguyễn Du làm mẫu.
Chúng ta thử hiểu đoạn Thúy Kiều dặn dò Thúy Vân trước khi đi vào cuộc đời mưa gió, Nguyễn Du viết:
Cậy em, em tất cả chịu lời
Ngồi lên đến chị lạy, rồi đang thưa
Giữa đường đứt gánh tương tư
Keo loan lẹo mối tơ thừa, khoác em.
Nguyễn Bính viết:
Mẹ già một nắng hai sương
Chị đi một bước trăm mặt đường xót xa
Cậy em, em ngơi nghỉ lại nhà
Vườn dâu em đốn, chị em già em thương
Ảnh hưởng trọn trực tiếp, vô cùng thầy trò. Lỡ bước sang ngang có hơi thơ Nguyễn Du, gồm cái trọng điểm Nguyễn Du, gồm lòng thành Nguyễn Du, tất cả cách đưa đối thoại vào thơ kì diệu như Nguyễn Du. Vị cả hai nhà thơ mọi đã nhập vào hồn nhân vật mà họ diễn tả. Nguyễn du nhập vào Kiều, viết hộ Kiều phần lớn lời thiết tha dặn dò Thúy Vân, trước lúc bước vào quãng đời mưa gió. Nguyễn Bính nhập vào hồn bạn chị trước khi lấy chồng, dặn em số đông lời buồn bã xót xa:
Rồi đây sóng gió ngang sông
Đầy thuyền hận chị lo ko tới bờ
Miếu thiêng vụng kén fan thờ
Nhà lửa hương lạnh, chị dựa vào cậy em
Đêm ni là trắng cha đêm
Chị yêu đương chị, kiếp nhỏ chim lìa đàn
Một vai gánh đem giang san…
Một vai nữa gánh muôn vàn nhớ thương
Mắt quầng, tóc rối tơ vương
Em còn mang đến chị lược gương có tác dụng gì!
Một lần này bước ra đi
Là không hứa hẹn một lần về nữa đâu
Cách mấy mươi dòng sông sâu
Và trăm nghìn vạn dịp ước chênh vênh
Cũng là thôi… cũng chính là đành…
Sang ngang lỡ cách riêng bản thân chị sao?
Lỡ cách sang ngang viết cho chị Trúc. Là tiếng bạc phận của một bạn chị, tuy thế cũng là điềm «báo mộng» quãng đời xiêu bạt của tác giả:
Mười năm gối hận bên giường
Mười năm nước đôi mắt bữa thường chũm canh
Mười năm chuyển đám một mình
Đào sâu chôn chặt tình yêu đầu tiên
Mười năm lòng rét mướt như tiền
Tim đi hết máu, loại duyên không về
Những năm tư mươi sống Hà Nội, nghệ sĩ, thường không tồn tại kế sinh nhai, thơ ko nuôi nổi người, buộc phải đi nơi khác «kiếm ăn». Nguyễn Bính đi Nam khoảng chừng 1941, bông lông vào Thanh Hoá rồi cho Huế:
Chúng tôi hai đứa xa Hà Nội
Bốn tháng dường như kém mấy ngày
Lăn lóc gồm dư mười mấy tỉnh
Để rồi nằm mốc ở chỗ đây (Giời mưa sinh hoạt Huế, 1941)
Hai đứa đó là Nguyễn Bính với Vũ Trọng Can.
Từ Huế, Nguyễn Bính vào Nam, lại long dong Rạch Giá, Hà Tiên, sử dụng Gòn, ngủ đình, ngủ chợ, nay tá túc nơi này, mai sinh hoạt nhờ vị trí khác. Về sau Kiên Giang đang viết phần lớn dòng cảm động, tả lại hầu hết nỗi «đoạn trường» nằm đất, quấn nóp (một thiết bị túi ngủ) ngủ đình của Nguyễn Bính trong suốt đời nhận thấy này.
1945, phương pháp mạng bùng nổ, Nguyễn Bính được mời tham gia phòng chiến, tuy thế tạng Nguyễn Bính không phù hợp với thơ tuyên truyền, cho nên vì thế ông chỉ viết được phần đa vần thơ khẩu hiệu, ko hay:
Đánh! Đánh! Đánh! nơi nào cũng đánh
Hoặc phần đa câu gượng gạo như:
Nếu địch thủ không đem binh tiếp viện
Thì quân ta hủy diệt hết quân thù.
Trong suốt thời hạn chín năm gắn thêm bó với bí quyết mạng, đa số vần thơ hay độc nhất của Nguyễn Bính là những bài bác thơ nghỉ ngơi Nam ghi nhớ Bắc, rồi sau 54, về Bắc lưu giữ Nam: côn trùng tình thứ nhất và chân thật nhất của Nguyễn Bính là quê nhà đất nước.
1954, tập trung ra Bắc, Nguyễn Bính để lại trong phái nam người vợ và đứa con. Khi chủ trương tờ Trăm Hoa với Nhân Văn Giai Phẩm, Nguyễn Bính viết bài xích Tỉnh giấc chiêm bao, trên báo Trăm Hoa, mon 12/1956, với phần đa câu thơ đắng cay, nhị nghiã, rất có thể hiểu là ông viết lại truyện nhân duyên trắc trở của mình với người vợ Nam xuất xắc là với cách mạng, vì đó là cuộc nhân duyên “Chín năm đốt đuốc soi rừng” (1945-1954). đa số tưởng: “Duyên nhau đang dựng Trường- đình” làm sao ngờ:“Mẹ em sẽ xé tung tành gối thêu”.
Sau cơn sốt táp nhân bản Giai Phẩm, Nguyễn Bính trở về nam giới Định, sinh sống quãng đời tối tăm còn lại của các người sẽ trót thêm bó cùng với phong trào. Lỡ bước sang ngang lại một đợt nữa trở về trong số phận của Nguyễn Bính:
Chị giờ sống cũng bởi không
Coi như chị vẫn sang sông đắm đò
Thi pháp Nguyễn Bính
Nói về thi pháp Nguyễn Bính tức là nói về một mẫu thơ ko thi pháp. Nguyễn Bính đã vô hiệu hóa hoá tất cả những quy nguyên tắc về thi ca từ bỏ trước mang lại giờ. Bởi tất cả những triết lý về thơ, đại một số loại như: ngôn từ thơ phải là một trong những thứ ngôn ngữ độc đáo phi thường, thoát khỏi phạm vi của lời nói hàng ngày. đơn vị thơ đề nghị bóp méo ngôn từ thông dụng bởi những thủ pháp ẩn dụ, hoán dụ, đảo ngữ… để đạt mức ngôn ngữ thơ, nhưng mỗi chữ phải tất cả một cực hiếm riêng biệt, không giống với chức năng của nó trong ngôn ngữ mỗi ngày v.v… Nói khác đi, thơ đề xuất là mọi câu với lời lẽ trác giỏi như thơ Ôn Như Hầu: Trải vách quế gió vàng hiu hắt / miếng vũ y lạnh lẽo như đồng.
Tất cả đều nguyên tắc ngôn ngữ thơ ấy đối với Nguyễn Bính phần đa vô dụng. Thơ Nguyễn Bính chính là tiếng nói hàng ngày, là ngôn ngữ bọn họ thường dùng để làm nói chuyện với nhau, không có gì khác cả, Thơ Nguyễn Bính là lời chị em dỗ đàn bà trong buồng, trước lúc nhà trai cho đón dâu:
Gái béo ai không hẳn lấy chồng
Can gì nhưng mà khóc nín đi không
Nín đi mang áo ra kính chào họ
Rõ quý con tôi những chị trông
Ương ương dở dở quá đi thôi
Cô bao gồm còn thương mang đến chúng tôi
Thì đứng dậy nào, vệ sinh nước mắt
Mình cô làm cho khổ từng ấy người
Này áo đồng lầm quần lĩnh tiá
Này gương này lược này hoa tai
Muốn gì tôi sắm mang đến cô đủ
Nào sẽ thua ai đã kém ai (Người mẹ)
Thơ Nguyễn Bính là lời tín đồ dì rỉ tai dặn dò cháu gái trong đêm tân hôn:
Dì em khe khẽ tai em dặn:
Như thế…từ nay…cháu ghi nhớ chưa?
Chết nhỉ! Đêm nay ngủ cùng với chồng
Trời ơi! Gió lạnh! ghê mùa đông
Lặng lặng níu áo dì em lại
Ngủ nốt đêm nay giành được không? (Giọt nến hồng, 35)
Thơ Nguyễn Bính là lời phụ thân thi sĩ, khẩn thiết khuyên nhỏ gái:
Nhất kiêng chớ lấy ông xã thi sĩ!
Nghèo lắm nhỏ ơi! bạc lắm con! (Oan nghiệt)
Từ Nguyễn Du, không ai viết được mọi lời thơ đối thoại diệu huyền như vậy.
Cái kinh nghiệm sống, tay nghề đời ấy, Nguyễn Bính mang từ đâu? làm sao một cậu thanh niên chưa đầy hai mươi tuổi đã có thể nằm trong da thịt và trọng điểm hồn người đàn bà hôn nhân gia đình ngang trái, nhằm viết phải những hàng:
Năm xưa đêm ấy giường này
Nghiến răng… nhắm mắt… cau mày… cực chưa? (Lỡ cách sang ngang)
Nguyễn Bính không chỉ dừng lại ở ngang trái. Bên thơ hai mươi tuổi ấy đã đi hết trọn đời fan và đang viết hồ hết câu thơ tiên tri mang lại định mệnh của chủ yếu mình:
Bao nhiêu đau buồn ngần này tuổi
Chết cũng không non yểu nỗi gì (Giối giăng)
*
Cho nên, sự rất dị nhất của Nguyễn Bính là ông đã khuynh đảo toàn bộ những lý thuyết về ngữ học văn thư từ trước mang lại giờ: thứ triết lý phân biệt thân văn thơ và khẩu ca thông thường. Ông dùng ngôn từ hàng ngày để triển khai thơ, với thơ ông thường là một câu chuyện, ông nhắc lại mọi chuyện tầm thường nhất, ví dụ chuyện hai chiếc lá bàng rụng:
Thu đi trên các cành bàng
Chỉ còn hai dòng lá vàng nhưng thôi
Hôm qua vẫn rụng một rồi
Lá theo gió cuốn ra phía bên ngoài sơn thôn
Hôm nay lá thấy tôi buồn
Lìa cành theo gió lá luồn qua song
Hai tay ôm lá vào lòng
Than ôi! loại lá sau cùng là phía trên (Cây bàng cuối thu)
Chỉ là mẩu truyện hai mẫu là tiến thưởng rụng, với mọi lời lẽ mộc mạc nhất, đơn vị thơ đã tạo nên một không gian chia lìa, một đời hoang lạnh, một tình thương chớm nở chính giữa lá và người, trước khi lá tê nhắm mắt Lìa cành theo gió lá luồn qua song, bạn đã hai tay ôm lá vào lòng.
Trong phần đông trang cuối của tập Lỡ bước sang ngang, bài Chuyến tàu tối đứng riêng biệt một cõi. Chuyến tàu đêm là 1 trong những chuyến tàu cực kỳ thực, là tác phẩm đặc biệt quan trọng của Nguyễn Bính thoát khỏi quỹ đạo dìm khúc và truyện nôm:
Gió lạnh, nghe chừng đêm thấy sâu
Mà bé đò mộng đã sang đâu!
Qua song, một chuyến tàu tối chạy
Một chuyến tàu tối chảy rất mau
Những ánh đèn phai tựa nắng tà
Toa này toa khác nối sát toa
Chập chờn như một bé giời lớn
Như một oan hồn hiển hiện nay ra
Tàu chạy ngoài ra để chở buồn
Chở bạn đi lưu giữ kẻ về thương
Nâng từng nào gót chân xinh đẹp
Tàu chạy đêm nay gồm lạc đường
…
Tàu biết hiện giờ chạy mang lại đâu?
Đêm sâu hoàn lại lại tối sâu
Bỏ đây một cái tàu kiêng đỗ
Chở một toa tim nặng oán thù sầu
Bài thơ tả một chuyến tàu đi trong mơ, đi trong thâm tâm linh, trong cô đơn hoang lạnh và không dừng lại ở ga hồn người chờ đợi. đặc điểm siêu thực chưa đến từ mẹo nhỏ ghép chữ lạ tựa như những nhà thơ không giống vẫn làm, mà tới từ những chữ rất bình thường như «tàu đêm» «chảy», « chấp chới như một bé giời lớn». Sự lộng lẫy ma tai quái của «con giời» ẩn chứa tất cả các thể lỏng, thể đặc, sự thay đổi hình hài, trở nên thiên màu sắc sắc, tạo ra cái ghê rợm trầm uất của một con tàu ma « chở một toa tim nặng oán thù sầu». Nhớ tiếc rằng nhiều bạn dạng in vẫn sửa “con giời” thành “con dơi”, minh chứng người sửa thiếu hiểu biết nhiều gì về thi ca.
Nỗi đau địa điểm Nguyễn Bính gắn vào ngũ tạng nó chưa hẳn là nỗi nhức lãng mạn, mà đang trở thành nỗi nhức nội tâm và ý thức. Rồi bài xích Quán giá vẫn tác giả là cậu giới trẻ hai mươi tuổi ấy dẫn họ đến một hội ngộ bất thần khác:
Mùa thu đến chậm như chưa đến
Lá gấp rơi theo gió vội vàng vàng
Sương sẽ dâng lên, chiều lắng xuống
Bến đò vẫn tắt chuyến lịch sự ngang
Đem theo cát lớp bụi đường xa lại
Tráng sĩ dừng chân khẽ thở dài
Hơi lạnh đằm đìa trong cửa hàng lạnh
Người ta đóng giở chiếc hậu sự (Quán lạnh)
Trên cuộc đời không nguôi lữ thứ, tiệm là nhà, lạnh lẽo là bạn.
Nhà thơ tráng sĩ hạnh ngộ với cái quan tài, cùng với nỗi chết giữa đường.
Nguyễn Bính nhỏ tuổi lệ khô bằng những gieo âm bất ngờ “Mùa thu đến chậm rãi như không đến”. Tại sao lại “như” sinh hoạt đây? Ở chỗ ngạc nhiên nhất? Rồi đến “lá vội vàng rơi theo gió gấp vàng”. Lại nữa, nhì lần vội, lá vội và gió vội. Tiếp theo sau là “Hơi lạnh dầm dề trong tiệm lạnh”, lại thêm nhị lần lạnh. Tất cả những bất ngờ, ko chờ, không hóng ấy, dội lên không gian hoang vắng vẻ của “bến đò đang tắt chuyến quý phái ngang”, dẫn đến bất thần cuối cùng là nỗi chết: “người ta đóng giở chiếc quan tài”.
Những buồn, lạnh, vội, tạm, chạm mặt nhau trong cái quán này. Cửa hàng của niềm đau cùng nỗi chết. Thi sĩ như cái áo quan phiêu lưu, lang bạt, nay nơi này mai nơi khác, một chiếc chết giữ vong, tử vong lữ thú, tử vong lạc loài, không chốn đỗ:
Sáng mai xuôi ngược về đâu nhỉ
Nào biết về đâu kẻ ngược xuôi (Ngược xuôi)
Đời cùng thơ tệ bạc mệnh
Nguyễn Bính xuất hiện thêm lần đầu bên trên văn bầy năm 1936 với bài bác Mưa xuân.
Trong Mưa xuân đang thấy xuất hiện thêm hai quánh điểm: thơ ngâm và thơ thoại. Dựa vào hai yếu tố này nhưng mà thơ Nguyễn Bính sớm đi vào lòng người. Mưa xuân nói chuyện một cô nàng quê ngóng gánh chèo về xóm hát trong dịp tết để chạm chán người yêu.
Thời ấy làm thơ về cuộc sống đời thường thôn quê là 1 trong nhu cầu, một “tất yếu”, phần đông nhà thơ nào cũng viết dăm tía “bức tranh quê”. Nhờ việc lựa lựa chọn của Hoài Thanh trong Thi Nhân việt nam mà các bài về sau trở thành bài học thuộc lòng cho học sinh như thơ của Đoàn Văn Cừ, Anh Thơ, Tế Hanh, Bàng Bá Lân… , số đông câu dễ dàng đọc, dễ dàng nhớ:
Chiều hôm đón mát cổng làng
Gió hiu hiu thổi mây vàng êm trôi (Bàng Bá Lân)
Thơ Nguyễn Bính cũng dễ dàng đọc, dễ hiểu, nhưng chẳng thể trở thành bài học kinh nghiệm thuộc lòng đến trẻ nhỏ, bởi vì nó có tình và nó đi ra ngoài quỹ đạo “ngây thơ” của không ít “bức tranh quê” thuộc thời. Cho dù với giọng cực kỳ vô tư, thơ Nguyễn Bính luôn luôn luôn chở cái ảm đạm của số phận. Tính chất bi đát gắn bó với nhị chữ bạc đãi mệnh, tàng ẩn ngay trong những câu thơ tưởng chừng như vui nhất của bài bác Mưa xuân:
Em là phụ nữ trong size cửi
Dệt lụa quanh năm với bà bầu già
Lòng trẻ con còn như cây lụa trắng
Mẹ già chưa bán chợ thôn xa (Mưa xuân)
Lời cô gái tự reviews mình: phụ nữ ví nàng như cây lụa trắng mà bà bầu chưa đem bán. Nếu nói thơ Nguyễn Bính bao gồm chất ca dao, thì quyết không hẳn là ở đầy đủ yếu tố xung quanh da như buôn bản Đông, làng mạc Đoài, cơ mà ở đây, gói trọn trong câu “mẹ già chưa bán chợ lối xa” đã gồm chất ca dao (thân em như tấm lụa đào, nắng nóng mưa thân chợ biết vào tay ai). Rồi nhờ vào ở chữ bán, nó còn tồn tại chất Nguyễn Du (rẽ ra cho thiếp cung cấp mình chuộc cha) nữa.
Ngay một trong những câu thơ “khai bút”, trong tuổi 18, Nguyễn Bính đã nhìn thấy số phận chào bán mình của bạn phụ nữ, một ảnh hưởng Kiều và ca dao giao trét trong tư tưởng.
Người phụ nữ quê trong bài thơ Mưa xuân ấy, khôn cùng mới, thiếu phụ đợi fan tình trong đêm hát chèo, lòng say đắm:
Thôn Đoài vào đám hát thâu đêm
Em mải kiếm tìm anh chả thiết xem
Chắc hẳn đêm nay nệm cửi lạnh
Thoi ngà ở nhớ ngón tay em (Mưa xuân)
Hai câu: chắc rằng đêm nay nệm cửi lạnh lẽo / Thoi ngà ở nhớ ngón tay em chứng tỏ một thiên tài vừa xuất hiện, với nhì hình hình ảnh đắt giá chỉ “đêm nay giường cửi lạnh” và “thoi ngà ở nhớ ngón tay em”, vơi nhàng, thanh thoát, tự nhiên như lời nói, cơ mà về mặt nghệ thuật và thẩm mỹ thi ca là đều hình hình ảnh tuyệt vời, sâu sắc, thảng hoặc quý, khơi gợi nhục tình.
Nhưng gã trai lỗi hẹn, và:
Bữa ấy mưa xuân đã ngại bay
Hoa xoan đã chín mềm dưới chân giày
Hội chèo buôn bản Đặng về ngang ngõ
Mẹ bảo:“Mùa xuân vẫn cạn ngày” (Mưa xuân)
Nhưng bạn tình ko đến, hội làng đang hết: mưa xuân đã ngại bay, cùng hoa xoan đã nhừ dưới chân giày, lại rất nhiều hình ảnh tuyệt vời nữa. Vớ cả ngừng bằng lời bà bầu “xuân đang cạn ngày” như một tầm thường kết cho tàn lụi: xuân đang chết.
Thơ xuân Nguyễn Bính, tức thì trong khởi đầu đời, sẽ gắn bó với bất hạnh, đớn đau, hay vọng, lụi tàn: Sự phụ bạc của bạn tình ngay lập tức trong mùa xuân đang trở thành vết thương dài lâu trong thi ca Nguyễn Bính:
Nhưng rồi người khách tình, xuân ấy
Đi biệt ko về với… bến sông
Đã mấy lần xuân trôi chảy mãi
Mấy lần cô nàng mỏi mòn trông (Cô lái đò)
Đó đó là cái khác biệt sâu xa một trong những câu thơ “quê mùa” của Nguyễn Bính với phần nhiều “bức tranh quê” cùng thời: những nhà thơ khác chỉ viết ra đều lời tả cảnh, vui tươi, sống động cảnh chợ, cảnh làng, mang đến học trò học.
Nguyễn Bính lấy cảnh quê có tác dụng nền để vẽ bi kịch của con fan khuất sau, mà luôn luôn là thảm kịch của người thanh nữ bị quăng quật rơi, bị làm phản bội, thảm kịch của người bạc bẽo mệnh.
Nếu chiếu vào thân phận Nguyễn Bính, người phận hầm hiu ấy chính là Nguyễn Bính.
Ra đời được tía tháng thì mẹ mất, ko được học trường, học ở trong nhà với phụ thân và cậu. 13 tuổi làm cho thơ. 15 tuổi long dong lên tp hà nội “lập thân”, làm nghề chào bán báo. 18 tuổi (1936) gồm thơ đăng báo. 19 tuổi (1937) được phần thưởng Tự Lực Văn Đoàn. đôi mươi tuổi (1938), trở thành một trong những nhà thơ danh tiếng nhất thời ấy… tuy nhiên chìm sâu trong tim thức Nguyễn Bính, vẫn đang còn một tự ti u bi quan về phiên bản thân, ko mẹ, ko được học “đến nơi mang lại chốn”:
Còn tôi sinh tồn là may
Mẹ hiền hậu mất sớm giời đầy có tác dụng thơ (Nhà tôi).
Cái tự ti ấy tất cả vì tín đồ đời đang “dạy” cho Nguyễn Bính. Dạy bởi nhiều cách. Dạy dỗ suốt cuộc đời.
Nữ sĩ Anh Thơ, khắc ghi trong hồi ký tình ái của bà cùng với B, “người vào mộng, tín đồ lý tưởng, fan tôi yêu bởi cả trái tim thơ tha thiết” rằng hai người đã “tha thiết yêu thương nhau” qua thư từ. Và bà kể lại về lần gặp mặt: “Tôi ghi nhớ lại cảnh Kim Trọng “lỏng buông tay khấu, bước lần dặm băng” gặp Thúy Kiều. Chàng là một trong thi sĩ thủ đô, hẳn là rất là trang nhã, biết những kiểu cách lịch sự để quý yêu tôi… bỗng nhiên từ tiệm nước đầu phía trên cầu sông Thương, một anh chàng thân hình lùn ngắn, cái đầu khá to, sù lên hầu như tóc, tay vất vội cái điếu cày đã hút dở, xông lại trước đôi mắt tôi, nhe nhị hàm răng đen cáu vật liệu nhựa thuốc, cười gần kề mặt tôi…” (Từ bến sông Thương, nxb Văn học 1986, trang 101).
Rồi bà lý giải sự vỡ lẽ này bởi cử chỉ của Nguyễn Bính “một cái hôn bất ngờ chộp lên má tôi”, khiến bà yêu cầu “thất thanh” điện thoại tư vấn anh bà, vì bà là “con công ty nề nếp” cho nên vì thế “không thể nào yêu được B, yêu cầu B luôn luôn luôn bị thất vọng, trường đoản cú cô này cho tới cô khác, và yêu cầu tìm quên sinh sống tiệm hút, lầu xanh” (sđd, trang 103).
Đấy là nhận xét của hai bạn nữ sĩ. Đến bên phê bình Hoài Thanh cùng nhà thơ Xuân Diệu, sự phê phán có đặc thù “văn học” hơn.
Trong bài Chân quê bao gồm câu: hôm qua cô đi tỉnh giấc về /Hương đồng gió nội cất cánh đi không nhiều nhiều, (ý trách thiếu nữ quê ra tỉnh theo đòi theo mốt thị thành). Dẫu vậy nhà phê bình Hoài Thanh (1) lại “vận” nhì câu thơ đó vào thân Nguyễn Bính, một tác giả nhà quê, hơi có ngụ ý vô học nữa.
Về Xuân Diệu, điều xứng đáng trách duy nhất ở ông, là trong thời kỳ nhân văn Giai Phẩm, Xuân Diệu sẽ thực sự biến bồi bút, viết bài xích mạ lỵ Lê Đạt, cáo giác Văn Cao và riêng so với Nguyễn Bính cư xử rất tàn tệ. Lại Nguyên Ân, trong bài bác nghiên cứu, tựa đề:“Xuân Diệu trong số những năm 1954-58”, mang đến biết: “Tác phẩm mới (1969-1976) nhưng mà Xuân Diệu là 1 trong trong số vài tía nhân vật nhà chốt nạm lái, đã phần lớn không kể gì mang đến Nguyễn Bính, đã có tác dụng như không còn có Nguyễn Bính trong nền thơ Việt cụ kỷ XX (…) đề xuất nhờ bao gồm dư luận văn nghệ miền nam bộ nhắc nhở, tiếng tăm Nguyễn Bính new được sinh sống lại cùng với công chúng khu vực miền bắc từ 1986”.
Nghệ thuật chế tạo ra sầu gây tương tư
Người ta chỉ yêu thơ Nguyễn Bính, yêu thương sự nổi tiếng của thi nhân, nhưng khi gặp mặt mặt, tín đồ ta tan vỡ mộng, người ta chê nhếch nhác quá, fan ta chờ đón một văn nhân mặc khách hàng Hà thành. Không người nào lấy một nhà thơ lang bạt, chẳng tất cả nghề ngỗng gì để nuôi thân:
Không ai táng hộ lòng tôi
Mối lái mang lại tôi rước một fan (Vườn hoang)
Tất cả phũ phàng của các “người yêu”, cơ mà thư tình đầy ắp phần lớn hộp bích quy, như sơn Hoài thuật lại, dẫn cho điều quái dị và cũng dễ dàng nắm bắt là những mối tình tha thiết nhất trong lòng hồn, Nguyễn Bính thường giành cho những người bọn bà ko quen: fan hàng xóm, Cô lái đò, Cô hái mơ, dòng dư lệ, Viếng hồn trinh nữ… toàn bộ đều… ko quen, vậy mà lại “bao nhiêu đau đớn của trần thế trời đã dành riêng để tặng nàng” Nguyễn Bính phần lớn biết cả. Mối thông cảm của Nguyễn Bính với hồ hết người thiếu phụ mệnh yểu, bị tình phụ, ngoài tâm sự của chính mình, còn là sự giao cảm ở trong phòng thơ cùng với định mệnh, với chiếc chết, tương tự như mối phiêu lưu giữa Kiều cùng Đạm Tiên. Sự cảm thông tình yêu thương qua cái chết, giải thích mối linh ứng diệu kỳ trong những người lạ lẫm ấy:
Nàng đã chết thật để về tối nay
Có nam nhi đi hứng gió heo may
Bên hồ nhằm mặc mưa rơi ướt
Đếm mãi bâng quơ phần đa dấu giày…
Người ấy trong khi có biết nàng
Có lần toan tình chuyện sang trọng ngang
Nhưng hồn bạn nữ tựa chiến thuyền bé
Đã gặm nghìn thu làm việc suối vàng
Có gì vừa mất nơi đâu đây?
Lòng thấy mượt như rượu quá say
Hoảng hốt nam nhi tìm trong trơn tối:
Bàn tay lại nắm buộc phải bàn tay
….
Tôi với nữ giới đây lừng khừng nhau,
Mà tôi yêu quý tiếc chính vì đâu?
Mỹ nhân từ cổ như danh tướng
Bất hứa thiên hạ kiến bạch đầu. (Viếng hồn trinh nữ)
Nhưng còn một yếu tố khác, đã khiến cho thơ Nguyễn Bính rung động các thế hệ lòng người: âm điệu. Bất kể người Việt làm sao xa nước vẫn lâu không về, vô tình nghe thấy một âm giai ngũ cung, trong lòng không khỏi gợn lên chút gì, như giờ sóng. Phần lớn tiếng ru, giờ ngâm, thường cũng gợi trong tâm địa họ các tiếng rì rào âm thầm thỉ. Thơ Nguyễn Bính, là một hợp âm rất có thể gây ra trong trái tim người Việt số đông tiếng sóng ngầm như thế:
Gió đưa xác lá về đường,
Thu quý phái nhuộm cả sầu yêu mến một trời
Sầu yêu mến quyện đem hồn tôi
Đêm qua ngồi hiểu thơ tín đồ xa xăm
Một nghìn năm, một vạn năm,
Con tằm vẫn kiếp con tằm vương vãi tơ
Tặng người gọi một giòng thơ,
Hay là giòng nước đôi mắt thừa đêm qua. (Dòng dư lệ)
Bởi music trong thơ ông là những âm giai thân thuộc của lục bát, gióng lên đều đều như giờ đồng hồ ru ạ ời, thêm tiếng số trời Kiều, giờ đồng hồ than chinh phụ. Thơ Nguyễn Bính là đúng theo âm của tương đối nhiều thứ “tiếng” ấy, nó là 1 trong thứ âm giai ngũ cung trong tâm người Việt. Do thế, khi Nguyễn Bính tạo nên tình yêu trong số những người ko quen, thân “tôi và nàng tuy lưỡng lự nhau”, tưởng như đồ vật gi không thực nhưng vẫn thực hiện tan nát lòng người. Bởi bạn ta ko yêu Nguyễn Bính vào đời thực. Đời thực chỉ có sự đưa dối và phản bội. Nguyễn Bính đang tạo thành lập và hoạt động mộng nhằm yêu với được yêu. đông đảo người lạ lẫm biết nhau ấy đã gặp gỡ nhau vào mộng. Chúng ta là số đông giấc mơ bạc phận của nhau. Bọn họ sống mơ nhưng yêu thật, yêu dòng mệnh bạc, yêu gần như giấc mơ vắn số, yêu thương sự cô đơn của bao gồm mình. Phần hồn của kẻ cô đơn, tự chẻ đôi chẻ cha ra cho có chúng ta và từng nửa riêng lẻ, mỗi phần xẻ ra ấy, tự cảm thấy không còn cô đơn nữa:
Những 1 mình em uống rượu hồng (Xuân tha hương)
Hoặc:
Chân bước hờ hững theo bóng lẻ
Một mình làm cho cả cuộc phân ly (Những tín đồ trên sảnh ga)
Những câu thơ lạc ra phía bên ngoài nỗi cô đơn thông thường của nhân thế, vì cái tôi địa điểm đây đang tự chẻ đôi chẻ bố ra, từ lũy thừa mình, chế tác một cuộc sống thường ngày tâm linh new lạ, đớn đau và ngoạn mục mà trong khi chỉ Nguyễn Bính thâu tóm được thẩm mỹ biệt phương pháp ấy: thẩm mỹ tạo sầu Nguyễn Bính. Nghệ thuật tạo sầu trong phòng thơ dựa trên đặc điểm bạc mệnh, yểu số của không ít giấc mơ, không chỉ là nằm trong số những bài thơ gồm chủ đề thẳng như Viếng hồn trinh nữ, cái dư lệ… mà hơn nữa bàng bội bạc ở cả những bài xích thơ vui như Cô hái mơ:
Thơ thẩn mặt đường chiều một khách hàng thơ
Say quan sát xa rặng núi xanh lơ
Khí trời lặng lẽ và trong trẻo
Thấp thoáng rừng mơ cô hái mơ
Hỡi cô con gái hái mơ già
Cô chửa về ư? Đường còn xa
Mà ánh trời hôm dần dần một tắt
Hay cô ở lại về cùng ta?
Nhà ta nghỉ ngơi dưới nơi bắt đầu cây dương
Cách rượu cồn Hương tô nửa dặm đường
Có suối nước trong tuôn róc rách
Có hoa bên suối ngát gửi hương
Cô hái mơ ơi!
Chẳng vấn đáp nhau mang một lời
Cứ yên ổn rồi đi, rồi tạ thế bóng
Rừng mơ hiu hắt lá mơ rơi (Cô hái mơ)
Cả bài bác thơ là 1 trong giấc mơ, từ bỏ “ta” mang đến cô hái mơ, đến rừng mơ… hoạ chăng chỉ nhì chữ hương Sơn là thật. Niềm mơ ước trên động Hương Sơn. Cô hái mơ là trong những bài thơ đầu tiên của Nguyễn Bính. Phạm Duy lúc chọn bài bác thơ để phổ nhạc bài bác ca đầu tiên của đời mình đã có bé mắt tinh đời: bạn nhạc sĩ trẻ con tuổi ấy, đã nhìn thấy ở Cô hái mơ, không chỉ là một thực thể hữu hình, mà nàng còn là hiện thân của giấc mơ, hiện tại thân của sự việc sáng tạo, Cô hái mơ khai phóng gần như giấc mơ bạc mệnh của thi nhân, của nghệ sĩ.
Hết rủ rê lơi lả “hay cô làm việc lại về thuộc ta”, cho tiếng call khẩn khoản tha thiết:“Cô hái mơ ơi!”, con gái cũng chẳng thèm trả lời, con gái “cứ yên rồi đi, rồi tắt hơi bóng”, một cách rất liêu trai, huyền mộng, bởi toàn bộ chỉ là cuộc độc thoại ở trong nhà thơ với bao gồm mình. Trong rừng mơ bao gồm ai đâu, không tính kẻ có khả năng chẻ mình làm cho hai để ra khỏi cô đơn, để tạo nên thêm một cuộc sống nội tâm khác, ko kể mình, lũy thừa một mơ thành rừng mơ hiu hắt lá mơ rơi.
Nghệ thuật tạo thành sầu của Nguyễn Bính lên đường từ năng lực luỹ vượt vô cùng vươn lên là ảo và liêu trai ấy, từ giải pháp vạn hoá trung ương hồn ấy, Nguyễn Bính bao hàm câu thơ tuyệt vời:
Hồn anh như cây cỏ may.
Một chiều cả gió dính đầy áo em (Hoa cỏ may)
Hoặc ngược lại, bên thơ có thể hội tụ vạn trung khu hồn vào một:
Cả kinh thành bao gồm ai?
Cả ghê thành có một bạn mắt nhung (Mắt nhung)
Nguyễn Bính trong khi đã gắng trọn tuyệt kỹ làm vẹo vọ đổ lòng bạn qua nghệ thuật phân kỳ và hội tụ cảm giác và trọng tâm linh.
*
Cô sản phẩm xóm, so với chúng ta, là hình ảnh gần gụi, thân quen. Nguyễn Bính bao gồm cô hàng xóm ấy thân thuộc ấy trong bài Xuân về:
Bên hiên sản phẩm xóm, cô mặt hàng xóm
Ngước ánh mắt trời, hai con mắt trong
Nhưng công ty thơ còn có Người sản phẩm xóm, một đối tượng người sử dụng khác. Vô cùng khác. Bởi người khác cô. Fan là bạn lạ, không quen. Ở dòng quan hệ xa lạ không biết những gì về nhau ấy, Nguyễn Bính đã viết nên bài xích thơ, có lẽ là trong số những bài thơ tình đẹp nhất của nạm hệ ông. Đây là một bài thơ liên hoàn, chẳng thể đọc câu trên mà không hiểu tiếp câu dưới, lời lẽ hoàn toàn là ngôn từ hàng ngày, tuy nhiên keo sơn lắp bó cùng với nhau như 1 điệu nhạc, một âm giai ngũ cung dính vào hồn tín đồ Việt:
Nhà thiếu nữ ở cạnh đơn vị tôi
Cách nhau chiếc dậu mùng tơi xanh rờn
Hai tín đồ sống giữa cô đơn
Nàng như cũng đều có nỗi ai oán giống tôi
Giá đừng có dậu mùng tơi
Thế như thế nào tôi cũng sang nghịch thăm nàng
Tôi nằm mộng rất dịu nhàng
Có nhỏ bướm trắng thường xuyên sang bên này…
Bướm ơi, bướm hãy vào đây
Cho tôi hỏi nhỏ dại câu này chút thôi
Chả bao giờ thấy chị em cười
Nàng hong tơ ướt ra phía bên ngoài mái hiên
Mắt người vợ đăm đắm trông lên
Con bươm bướm trắng trở về bên cạnh ấy rồi
Bỗng dưng tôi thấy bồi hồi
Tôi bi quan tự hỏi: xuất xắc tôi yêu thương nàng?
Không, từ bỏ ân ái nhỡ nhàng.
Xem thêm: Gọi em hai tiếng “ mình ơi tôi gọi là nhà, mình ơi ! tôi gọi là nhà
Tình tôi than giá tro tàn làm cho sao!
Tơ hong người vợ chả chứa vào
Con bươm bướm white hôm nào thì cũng sang.
Mấy từ bây giờ chẳng thấy nàng
Giá tôi cũng có thể có tơ vàng cơ mà hong
Cái gì như thể nhớ mong?
Nhớ nàng? Không, quyết là ko nhớ nàng!
Vâng, trường đoản cú ân ái nhỡ nhàng
Lòng tôi riêng nhớ bạn vàng ngày xưa
Tầm tầm giời cứ đổ mưa
Hết bây giờ nữa là vừa bốn hôm!
Cô 1-1 buồn lại thêm buồn
Tạnh mưa bươm bướm biết còn thanh lịch chơi?
Hôm ni mưa đã tạnh rồi
Tơ ko hong nữa, bướm lười ko sang
Bên hiên vẫn vắng bóng nàng
Rưng rưng tôi gục xuống bàn… rưng rưng…
Nhớ bé bướm trắng lạ lùng
Nhớ tơ quà nữa, nhưng không ghi nhớ nàng
Hỡi ơi bướm trắng tơ vàng
Mau về mà chịu đựng tang con gái đi thôi
Đêm qua chị em đã bị tiêu diệt rồi
Nghẹn ngào tôi khóc, quả tôi yêu thương nàng
Hồn trinh còn ở nai lưng gian
Nhập vào bướm trắng nhưng sang mặt này
Bài thơ gói trọn tâm hồn và phong thái Nguyễn Bính: lung linh giữa mơ cùng thực. Fan hàng xóm, phái nữ là mẫu bạn mệnh yểu, cô bé có thật hay chỉ nên giấc mơ nghệ sĩ, là việc chẻ song của trọng điểm hồn? Là độc thoại của tình yêu, cô gái là thơ thoại: con gái mang không gian và thời hạn Nguyễn Bính, phản ảnh những cuộc tình chết yểu, những cuộc tình không ngỏ, không dám ngỏ, phần lớn cuộc tình bướm thuần khiết mơ, những bất hạnh khổ đau trên tuyến đường tìm hạnh phúc. Phụ nữ giao liên giữa cuộc sống và dòng chết, trong nỗi hoá kiếp Trang Chu. Nữ giới là côn trùng hoài nghi: lưu giữ thương-thương nhớ? Nàng là sự việc phủ định lòng mình, là sự nói dối thành thật cùng thiêng liêng độc nhất của con người trước tình cảm và mẫu chết.
Cõi lưu giữ trong Mười nhì bến nước
Xa xôi ai nhớ cơ mà thương nhớ
Mà nhớ nhưng thương đến nắm này
Hai câu thơ trong bài Giời mưa sống Huế dẫn bọn họ bước vào khung trời nhớ của Nguyễn Bính, không gian bất tận bao che lên tổng thể thơ Nguyễn Bính như màn sương chổ chính giữa hồn vừa lấp vừa trụ vào cõi ghi nhớ để tạo nên nghệ thuật thi ca.
Cõi nhớ Nguyễn Bính cũng lại khởi đi trường đoản cú hồn thơ Tố Như:
Sầu đong càng nhấp lên xuống càng đầy
Ba thu dồn lại một ngày lâu năm ghê (Kiều)
Nguyễn Bính:
Ví chăng nhớ bao gồm như tơ nhỉ
Em thử cù xem được mấy vòng
Ví chăng nhớ bao gồm như vừng nhỉ
Em thử lào coi được mấy thưng! (Nhớ, 1936)
Bính đong, Bính đếm niềm lưu giữ như Nguyễn Du vẫn đong, sẽ lắc nỗi sầu.
Để đo Nguyễn Du dùng ngày tháng.
Để lường Nguyễn Bính cần sử dụng dây tơ.
Nhưng trẻ em tuổi, rét tính, Bính ko dằn được nhục cảm:
Anh ơi! Em lưu giữ em ko nói!
Nhớ cứ đầy lên cứ rối lên (Nhớ)
Đó mới chỉ là nỗi nhớ bao gồm đôi phần sôi nổi, hồ hết định nghiã lý tính xuất xắc dục tính chưa nhuần lắm. Bài bác Chân quê, sâu lắng hơn, bên thơ, rước nỗi ghi nhớ chan lên gần như câu thơ không có nhớ:
Nào đâu mẫu yếm lụa sồi?
Cái dây sườn lưng đũi nhuộm hồi sang trọng xuân?
Nào đâu loại áo tứ thân?
Cái khăn mỏ quạ, cái quần nái đen? (Chân quê)
Tuyệt ko một chữ nhớ, nhưng ở mỗi: nào đâu, là 1 trong vấn bản thân về nỗi nhớ, là 1 trong những trách móc tình nhân sao lại tiến công mất y phục, đánh mất vượt khứ, tấn công mất chính mình.
Hôm qua em đi thức giấc về
Đợi em làm việc mãi bé đê đầu làng
Khăn nhung quần lĩnh rộn ràng
Áo thiết lập khuy bấm, em làm khổ tôi!
Nào đâu loại yếm lụa sồi?
Cái dây sườn lưng đũi nhuộm hồi sang trọng xuân?
Nào đâu dòng áo tứ thân?
Cái khăn mỏ quạ, loại quần nái đen?
Nói ra sợ hãi mất lòng em
Van em em hãy giữ nguyên quê mùa
Như hôm em đi lễ chùa
Cứ ăn mặc thế cho vừa lòng anh.
Hoa chanh nở giữa vườn chanh
Thày u bản thân với bọn chúng mình chân quê
Hôm qua em đi thức giấc về
Hương đồng gió nội cất cánh đi không ít (Chân quê)
Nhà thơ không chỉ trách cô gái quê đi tỉnh sẽ học đòi mốt“khăn nhung quần lĩnh” có tác dụng mất hương thơm đồng nội đi, mà còn là một lời cầu khẩn thiết tha của một fan tình, gắn thêm bó với cội gác cỗi nguồn “van em em hãy không thay đổi quê mùa”, và đào đến phiên bản thân nỗi lưu giữ trong bé người: trong rạm tâm, nhớ chính là cái mà tôi đã mất, mình đã đánh mất, mình đã mất mình, mình bị tha hoá. Chân quê là bài xích thơ về toàn bộ những sự tấn công mất mình, không chỉ là xẩy ra sống thôn quê, với người con gái quê mà rất có thể xẩy ra cho bất kể ai, bất kể ở đâu.
Cho nên khi Hoài Thanh viện vào Chân quê nhằm chê Nguyễn Bính đơn vị quê là đang không phải, rồi những người dân bênh vực Nguyễn Bính (Tô Hoài, Bùi Hạnh Cẩn, Đức Trấn, Nguyệt Hồ…) đưa ra lập luận: trên đây là bạn dạng tuyên ngôn thơ của Nguyễn Bính kháng lại các kiểu thơ lai căng, Âu hoá tới mức lộ liễu (ý nói thơ Xuân Diệu), cũng lại chưa phải nữa, vì chưng năm 1936 cả Nguyễn Bính lẫn Xuân Diệu đông đảo mới có thơ đăng báo, chưa nổi tiếng đến mức khiến tranh luận.
Nhớ còn là 1 trong những cảm tình, nó có chức năng lan rộng ra ko gian, nối một vị trí (như thôn Đông) với lòng người (thôn Đoài):
Thôn Đoài ngồi nhớ làng mạc Đông
Một tín đồ chín nhớ mười yêu thương một tín đồ (Tương tư)
Thôn Đông và thôn Đoài là hai địa điểm, nhờ vào hai chữ ngồi nhớ chúng trở thành người. Rồi ngồi nhớ tạo cho một vũ trụ: ngoài hành tinh tương tư, ngoài hành tinh một chiều của lòng muốn nỗi nhớ. Vì thế thôn Đông và thôn Đoài chỉ đứng làm cảnh mang lại Nguyễn Bính nói đến niềm nhớ, chúng là con cờ cho nỗi nhớ để nhà thơ thú dấn tình yêu của mình:
Gió mưa là bệnh lý của trời
Tương bốn là bệnh của tôi yêu nữ (Tương tư).
Nhưng chi phí thân của nỗi nhớ là gì?
Là sự vắng tanh mặt. Vắng khía cạnh là bắt đầu, là bào thai, là nguồn gốc xuất xứ của nỗi nhớ:
Vắng trơn cô em từ đi dạo ấy
Để ảm đạm cho hồ hết khách thanh lịch sông (Cô lái đò)
Và say là thuốc chữa bệnh nhớ:“Chén ứa men lành lạnh lẽo ngón tay” của Nguyễn Bính xứng đáng đứng cạnh “hương làm nên mùi nhớ trà khan giọng tình” của Nguyễn Du.
Thơ quan liêu hoài
Hiện nay chưa biết rõ Nguyễn Bính đi nam lần đầu năm nào, có thể khoảng 1939, vị trong tập Lỡ bước sang ngang (in năm 40) có bài xích Lá thư về Bắc.
Theo sơn Hoài, trong số những gương khía cạnh (nxb
Tác phẩm mới, 1988), thì “Quãng trong năm 1940, đói rách nát quá, ở tp hà nội ăn bám đồng đội mãi không thể được, cửa hàng chúng tôi đành buộc phải kéo nhau đi tìm ăn chỗ xa xôi. Ban sơ đi cha người Nguyễn Bính, Vũ Trọng Can cùng tôi” (trang 110). Bùi Hạnh Cẩn ghi Vũ Trọng Can với Nguyễn Bính, với thơ Nguyễn Bính cũng chỉ ghi bao gồm hai người:
Chúng tôi nhị đứa xa Hà Nội
Bốn tháng bên cạnh đó kém mấy ngày.
Lăn lóc tất cả dư mười mấy tỉnh,
Để rồi nằm mốc ở nơi đây.
Thuốc lào hút mãi người ra khói,
Thơ phát âm suông tình hết cả say.
Túi rỗng nợ nần rộng chúa Chổm,
Áo quần trộm mượn, túng đồ thay. (Giời mưa sinh sống Huế)
Vẫn theo sơn Hoài, ít lâu sau, Trọng Can cùng Tô Hoài về bên Hà Nội, Nguyễn Bính nghỉ ngơi lại Huế cùng sau vào dùng Gòn. Trong thời hạn ở Huế, Nguyễn Bính sẽ làm một trong những thơ hay hay trong tương lai tập phù hợp lại vào tập Mười nhì bến nước.
Mười hai bến nước viết để tạ lòng một tín đồ tri âm vô danh vắng tanh mặt. Văn bản tập hợp đông đảo bài, đa phần làm sinh hoạt Huế, nhớ về Hà Nội, vào khoảng thời hạn 1941- 1942. Tập thơ mở bán khai trương và tổng kết quá khứ đau thương của một đời giang hồ, mà say và hãy nhờ rằng hai biệt chất hình thành thơ, cô đọng thành thơ, như thể cậu tuổi teen hai mươi tuổi ấy, bỗng“một đêm mái tóc quá quan cầm màu”, không số đông đã sinh sống trọn đời này, ngoài ra sống lùi về dĩ vãng của đời trước. Huế xưa, Huế nay, Bính trẻ, Bính già, Bính say, Bính tỉnh, ra làm sao thì Nhớ và say cũng trào lên nét cây bút như thế.
Nhà thơ thả hồn bản thân chia cha chia bẩy vào cõi nhớ của kiếp giang hồ.
Hơi thơ tại chỗ này không giống hồ hết tập thơ khác, đặc giải pháp và cổ đại hơn. Như thể chất tím Huế sẽ nhuộm vào thơ, nước sông Hương làm cho buốt hồn thơ.
Đến phía trên để “kiếm ăn” và cũng nhằm trốn chạy thiết yếu mình, tìm kiếm xa niềm đau cũ:
Chiều ni tôi lẹo tay tôi lại,
“Đừng chạm chán người xưa nữa, lạy giời” (Hoa với rượu).
Xa đất Bắc, Nguyễn Bính đang viết những bài bác thơ hoàn hảo gửi cho người thân, gửi về dĩ vãng, như bài Hoa cùng với rượu, Giời mưa sinh hoạt Huế, Xuân tha hương, Một chiều say, Oan nghiệt… Đất thần khiếp là chỗ Nguyễn Bính chọn để đoạn tuyệt với hầu hết đớn đau, phần đa oan nghiệt cũ của tình đời:
Giờ đây thân phụ khóc mà thương nhớ
Gửi vọng về nhỏ một dòng hôn
Tiền phụ vương không đầy đủ hoàn lương mẹ
Còn mang đâu mà nuôi nấng con?” (Oan nghiệt).
Vào Nam, Nguyễn Bính sáng sủa tác các khúc ngâm lữ thiết bị khác, giọng vẫn quan hoài, nhưng mà đã không giống với giọng Huế, như Nửa tối nghe tiếng xe tầu, phái nam kỳ cũng gió cũng mưa, bài bác hành phương nam, Đêm mưa đất khách… dẫu vậy tới phái nam là tuyệt lộ rồi, không còn đi xa hơn được nữa:
Hỡi ơi! Trời đất vô cùng rộng
Nào biết tra cứu đâu một mái nhà?
Có như mắt Tịch xanh nhưng mà uổng
Đất khách cùng mặt đường ta khóc ta!
Mưa mãi, mưa hoài, mưa bứt rứt
Đêm lâu năm dằng dặc, đêm bao la… (Đêm mưa đất khách, dùng Gòn, 1943)
Tất cả thơ chú ý của Nguyễn Bính đều có giọng bi ca, nhưng bao gồm thâu được rất nhiều mối tơ, nỗi hận đất trời cùng tình người nhất là bài Một dòng sông lạnh.
Một dòng sông lạnh mặc dù không khét tiếng như Tràng giang của Huy Cận hay Nguyệt gắng của Xuân Diệu, nhưng khủng lao, thơ mộng và sâu rộng hơn, âm thầm, yên ổn lẽ, đớn nhức như thân phận Nguyễn Bính, một Tỳ bà say, mang trung tâm thức thành phố hà nội hành mùi hương vào Huế:
Chén sầu nghiêng thân trường giang,
Canh gà mặt nớ giằng sang mặt này.
Khoan đàn, em hãy chũm say,
Một đêm, chỉ một đêm ni thôi mà.
Chúng tôi tín đồ bến sông xa,
Giang hồ một chuyến về qua xứ này,
Phiền em dăm bảy mặt đường tay,
Một con sông lạnh, vài ba giây tơ tằm.
…Rung rung ánh nến hoen vàng,
Hơi men lắng xuống, tiếng bọn cao lên
Ô, cô gái chẳng phải là em
Tôi nghe vó ngựa hoà Phiên, rõ ràng,
Đừng em, quên đấy – thôi nàng
Đất hồ xa quá, thanh nữ sang sao đành.
Trời ơi, Hán Đế vô tình,
Tôi xin đốt cả gớm thành ấy đi…
Chưa say, em, vẫn say gì;
Chúng tôi còn uống, còn nghe em đàn.
…Rung rung ánh nến hoen vàng,
Đôi giây nức nở vô vàn nhớ thương.
Đôi giây như thể đôi đường…
Em ơi, thủ đô hà nội là phương hướng nào.
Đêm tàn chẳng bao gồm chiêm bao,
Đêm tàn tất cả mấy chòm sao cũng tàn,
Chén sầu đổ ướt trường giang,
Canh gà bên nớ giằng sang bên này.
Lạy giời, đừng sáng tối nay,
Đò quên cập bến, tôi say trong cả đời,
Chiêu Quân lên ngựa mất rồi… (Một dòng sông lạnh)
Khi vào Nam, Nguyễn Bính làm cho Tỳ bà truyện, nhiều năm 1548 câu, Nguyễn Tấn Long và Nguyễn Hữu Trọng sưu tập, đăng trong vn thi nhân chi phí chiến. Tuy vậy Một con sông lạnh, làm cho ở Huế, new thực sự cô ứ hồn tỳ bà. Phần đông rung động của Nguyễn Bính với người tài tử vang lên không gian, chảy trong giờ nhạc, loãng trong bầu khí mơ hồ, yêu thương ma, ko thể giành được ngoài trời Huế mù sương, nước sông hương thơm lạnh, say, đắm đuối:
Rung rung ánh nến hoen vàng,
Hơi men lắng xuống, tiếng bầy cao lên
Ô, cô bé chẳng buộc phải là em
Để rồi chìm khuất trong đáy say là nỗi nhớ không cùng, rứt ra rừ tiếng tơ ai oán:
Rung rung ánh nến hoen vàng
Đôi giây nức nở muôn nghìn nhớ thương.
Sự giằng co, phân chia cắt, mặt ni, bên nớ của con fan vô gia cư, không bến đỗ, lấy nhớ làm cho địa chỉ, lấy say làm cho chất tu dưỡng tâm hồn. Mười nhị bến nước còn là tập thơ tương tứ quá khứ, là tâm sự của người “ở Ngự Viên mà nhớ Ngự Viên”. Ngự viên xưa là vườn Thượng uyển, nay đang trở thành xóm đơn vị lá, vắng lặng rợn người:
Nhọc nhằn giờ đồng hồ cú trong canh vắng
Nhao nhác đàn dơi thời điểm đỏ đèn (Xóm Ngự Viên)
Đò Huế, sông Huế, trời Huế, mõ Huế, lũ Huế, những hiện tượng hữu hình được bên thơ ẩn hoá đi, trong âm nhạc và màu sắc sắc, làm cho vang lên trong âm và ngữ, rồi lắng xuống, chìm đi, như chưa bao giờ hiện hữu:
Suốt giời không một điểm sao
Suốt giời mực ở ở đâu loãng ra!
Lửa đò trong cái giăng hoa,
Mõ tuy vậy giục giục, canh con gà te te.
Chừ đây, mặt nớ bên tê,
Sương thu xuống, gió thu về bồng bênh
Đàn ai chừng đứt giây tình,
Nổi lên một tiếng buồn tênh rồi chìm (Lửa đò)
Nghệ thuật làm cho nhoè hiện nay tại, xoá hiện hữu, đẩy bọn chúng đi xa, làm bọn chúng vắng phương diện đi, chính là nghệ thuật tạo sầu, nuôi tương tư, trong môi trường thiên nhiên say, môi trường xung quanh xót xa tuyệt vọng của Nguyễn Bính:
Cúi mặt soi gương chén rượu đầy
Bốn đôi mắt nhuộm bình thường màu lữ trang bị (Giời mưa ngơi nghỉ Huế)
Chị Trúc, «chị tôi buộc thắm giam hồng lênh đênh» (Một chiều say) không có thật. Chị Trúc, trong thơ Nguyễn Bính, là một sáng tạo thi ca. Ở đâu cũng có thể có hồn chị Trúc. Chị Trúc chưa phải là bạn yêu. Chị là mẹ. Chị cũng chính là cha. Chị là cây trúc cho hồn thơ bám rễ leo lên. Chị là địa chỉ của nỗi nhớ ở tín đồ con mất mẹ từ tía tháng tuổi. Nhưng chị cũng chính là hiện thân nỗi đơn độc và chị còn là đối tác của cô đơn. Nguyễn Bính tạo thành chị Trúc, để biến đổi những chổ chính giữa sự độc thoại của chính mình thành đối thoại, tạo khoảng cách giữa nhà thơ cùng chị Trúc, thân Huế cùng Bắc, giữa fan trong ấm cúng và kẻ đi bên cạnh sương gió, để tưởng như tất cả một fan chờ mình không tính Hà Nội, để mở ra một không khí lô-gíc nhớ, nhưng mà Xuân tha hương biến đổi tâm thơ của toàn bộ những kẻ xa công ty khi đầu năm đến:
Tết này chưa kiên cố em về được
Em gởi về trên đây một tấm lòng
Ôi! Chị một em, em một chị
Giời làm cho xa biện pháp mấy con sông
Em đi giang giở đời sương gió
Chị làm việc vuông tròn phận lãnh cung
Chén rượu tha hương, trời: đắng lắm
Trăm hờn ngàn giận xuyên suốt mùa đông
Chiều ni ngồi ngắm hoàng hôn xuống
Nhớ chị làm sao nhớ kỳ lạ lùng
…
Tết này chưa dĩ nhiên em về được
Em giữ hộ về phía trên một tấm lòng
Tết này, ô, rứa mà vui chán
Những 1 mình em uống rượu hồng (Xuân tha hương)
Trong «những một mình em uống rượu hồng» là niềm đơn độc chia hai, chia ba, phân tách bẩy, thành hầu hết một mình, tìm về say như một cõi phúc, cô đơn và say hoà quyện nhau, rã trong nhau, thành chất lỏng:
Tôi rót hồn tôi xuống đang nhiều
Hồn tôi còn được bao gồm bao nhiêu?
Những oan trái trong một đời giao kết giữa say với nhớ vào thơ Nguyễn Bính, làm cho một hồn thơ không hạnh phúc: Nợ tình trả hết, túng đừng vay (Giời mưa nghỉ ngơi Huế).
Một hồn thơ trọn kiếp cô đơn: Đầu tôi lại gối cánh tay tôi (Oan nghiệt).
Một đơn độc tận cùng: Bàn tay lại nắm nên bàn tay.
Cũng hồn thơ ấy đã gồm lần: Uống say cười cợt vỡ cha gian gác. Ném cái thông thường tình xuống đáy sông (Xuân tha hương),
Với bao nhiêu thất bại đắng cay: Sòng đời thua đến trắng nhì tay (Hành phương Nam).
Nhưng có những lúc vẫn sảng khoái, bất cần đời: Vẫn dám nạp năng lượng tiêu cho tới hết. Ngày mai như thế nào rồi vẫn hay (Hành phương Nam).
Một hồn thơ vừa phỉ phui nỗi nhớ, ném cái tầm thường tình đi, dẫu vậy đã trót:
Tôi vào sâu quá cùng xa quá
Đường lụt sương mờ lụt lá rơi
Và cũng thiết yếu hồn thơ ấy, trong sâu thẳm của hồn mình, vừa mong muốn đẩy xa nổi nhớ, lại vừa sống vì nỗi nhớ. Tìm tới nỗi nhớ như một cứu giúp cánh của cuộc đời, của tình yêu với nghệ thuật.
*
Chúng tôi ko thể xong sự tìm hiểu thơ Nguyễn Bính nhưng không nói đến mối duyên của Nguyễn Bính với cách mạng. Ở Nguyễn Bính trong khi đã bao gồm gì đoạn tuyệt với phương pháp mạng, không chỉ ở thời khắc Nhân Văn, cơ mà ngay tự trước 1954. Bài bác “Tỉnh giấc chiêm bao” tất cả hai câu thơ nhiều nghiã:
Duyên nhau đang dựng ngôi trường đình
Mẹ em đang xé chảy tành gối thêu…”
“Mẹ em” đó là ai? rất có thể hiểu là người người mẹ vợ vào Nam. Nhưng dường như không phải. Vị Nguyễn Bính không đem vào thơ những đưa ra tiết cá nhân như thế. Với trong bối cảnh bài thơ, mọt duyên tại chỗ này chỉ có thể là mọt duyên với phương pháp mạng. Bài xích thơ mở một vệt hỏi lâu năm về cuộc nhân duyên của Nguyễn Bính với cách mạng, và lừng chừng ai là tín đồ đã xé tan tành gối thêu? lúc đăng trên giai phẩm (và cả Trăm Hoa) thời ấy, lời thơ bí mật đáo, không ai để ý, nhưng thời buổi này đọc lại, nó gói trọn bi kịch thầm kín của Nguyễn Bính và giải thích lý do, lý do Nguyễn Bính trên toàn thể Nhân Văn Giai Phẩm, chỉ tất cả một bài xích thơ “hiền lành” như vậy mà bị lưu giữ đầy.
Nếu cùng bề mặt nổi, nhân văn Giai Phẩm bao gồm những bài xích thơ đương đầu trực tiếp của Lê Đạt, nai lưng Dần, Hoàng Cầm, Văn Cao, Phùng Quán… thì trên mặt chìm tất cả thơ Nguyễn Bính. Nguyễn Bính như tín đồ anh cả, trầm yên ổn hơn, đau thương thầm kín hơn, khắc ghi nỗi nhức của thiết yếu mình, trước thời cuộc, trong bài xích thơ, kín đáo, ít bạn hiểu ra trọng tâm sự:
Chín năm đốt đuốc soi rừng
Về đây ánh điện ngập hoàn thành bước chân
Cửa xưa rèm trúc còn ngăn
Góc tường vẫn đọng trăng xuân thủa nào
Làng xa phiên bản nhỏ đèo cao
Gió cất cánh tà áo nằm mộng nửa chừng
Anh về, luyến núi yêu đương rừng
Nhớ em, tối sáng một vừng thủ đô
Bồi hồi chuyện cũ năm xưa
Gặp nhau lần cuối… trang thư lệ nhoà
Thư rằng: “Thôi nhé song ta
Tình sao không phụ nhưng ra phụ tình
Duyên nhau vẫn dựng trường đình
Mẹ em đang xé tung tành gối thêu…”
(trích thức giấc giấc chiêm bao, giai tác Mùa Thu, Tập I, tháng 8/1956).
Tỉnh giấc chiêm bao, tạo nên sự từng trải với thâm thúy của một ngòi bút bọn anh, ko sôi động, trực tiếp như Lê Đạt, è cổ Dần, Nguyễn Bính ví cuộc sống chín năm cách mạng của bản thân như một cuộc tình ngang trái. Từ bỏ rừng sâu bạn kháng chiến về bên với thực tại:
Chín năm đốt đuốc soi rừng
Về phía trên ánh điện ngập kết thúc bước chân
Và nhớ:
Anh về, luyến núi yêu đương rừng
Nhớ em, đêm sáng một vừng thủ đô.
Nhưng vượt khứ chỉ với giấc mộng, bởi mối tình đã vỡ:
Tình sao không phụ cơ mà ra phụ tình
Du
